Ποιοί είναι άραγε αυτοί οι «Αγανακτισμένοι»;

Την περασμένη Παρασκευή το απόγευμα βρέθηκα στο Σύνταγμα. Δεν ξέρω αν ήταν τα συναισθήματα αγανάκτησης και οργής, που ένιωθα, όπως αυτά που ώθησαν χιλιάδες κόσμου να συγκεντρωθούν στο πλέον κεντρικό σημείο της πόλης και να εναντιωθούν στην κυβέρνηση και το σάπιο πολιτικό κατεστημένο.

Δεν ξέρω αν ήταν απλό ενδιαφέρον...
να κατανοήσω εάν και με ποιό τρόπο μπορεί να λειτουργήσει η άμεση δημοκρατία. Δεν ξέρω αν ήταν το κίνητρο να συμμετάσχω και εγώ σε αυτήν την μετάλλαξη του νεοέλληνα από παθητικό καναπεδάκια σε ενεργό «ζώον πολιτικόν» κατά Αριστοτέλη.

Η βόλτα ανάμεσα στις σκηνές και τα «πηγαδάκια», που είχαν αναπτύξει οι παρευρισκόμενοι, μού προκάλεσε ανάμεικτα αισθήματα. Από τη μία πλευρά, η ύπαρξη ομάδων σίτισης, καθαριότητας, νομικής και τεχνικής υποστήριξης -ακόμα και ιατρείου- δήλωνε μία ανάγκη του κόσμου να συντονισθεί, για να μείνει όσο το δυνατόν πιο πολλές ημέρες στην Πλατεία οργανώνοντας κάθε βράδυ λαϊκές συνελεύσεις αμεσοδημοκρατίας με πληθώρα θεμάτων επί συζήτηση.

Από την άλλη πλευρά, καντίνες με βρώμικα, μαλλί της γριάς και πασατέμπος μου προκαλούσαν την αίσθηση ότι πάω να δω ένα τσίρκο ή έναν ποδοσφαιρικό αγώνα. Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Μία ανατρεπτική. Μία κακόγουστη. Λίγο πριν σουρουπώσει έφυγα κάνοντας τρεις σκέψεις στο μυαλό μου…

(1) Οι Αγανακτισμένοι αποτελούν μια πρωτόγνωρη εκδήλωση πολιτών, που όμοιά της δεν γνώρισε ποτέ η Μεταπολίτευση. Χωρίς κομματικές σημαίες, αχρωμάτιστα και άφοβα, πολίτες όλων των ηλικιών και όλων των πολιτικών απόψεων με διαφορετικές παραστάσεις ζωής, διαφορετικά πιστεύω και διαφορετικές κοσμοθεωρίες προερχόμενοι από όλες τις κοινωνικές τάξεις, αποφάσισαν να βάλουν στην άκρη όλα αυτά που τους χωρίζουν και να προτάξουν για πρώτη φορά ένα κοινό μέτωπο απέναντι στις επερχόμενες εξελίξεις με την υιοθέτηση του Μνημονίου no 2.

Για πρώτη φορά στην σύγχρονη ελληνική ιστορία, κανείς τους δεν ήταν «νεοδημοκράτης», «πασόκος», «αριστερός», «αναρχικός», «ακροδεξιός», «απολιτίκ», «θρήσκος», «άθεος», «στρέιτ» ή «γκέι». Για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας ένα τόσο μεγάλο κύμα οργής δεν είχε καμία ταμπέλα. Ήταν μία αυθόρμητη έκφραση –«ξέσπασμα» κατά πολλούς- της Κοινωνίας των Πολιτών, να δηλώσει επιτέλους παρούσα, αλλά κυρίως να (απο)δείξει στον πολιτικό κόσμο, αλλά κυρίως στην ίδια ότι υφίσταται ακόμα και ότι δεν έχει απωλέσει όλα τα στοιχεία στα εξ ων συνετέθη.

Η κάθοδος του κόσμου στην πλατεία ήταν μία φυσική και αναπότρεπτη εξέλιξη. Το φυτίλι είχε ανάψει από τις 23 Απριλίου του 2010, όταν ο Πρωθυπουργός ανακοίνωνε την ένταξη της Ελλάδας στο μηχανισμό στήριξης. Στους μήνες, που ακολούθησαν η άτεγκτη και αλαζονική κυβερνητική πολιτική κινήθηκε σε δύο κύριους άξονες, την αύξηση φόρων και τη μείωση συντάξεων και μισθών χωρίς κανένα αναπτυξιακό σχέδιο. Η βραδυφλεγής αυτή οικονομική βόμβα με νεοφιλελεύθερα στοιχεία στα θεμέλια της ελληνικής κοινωνίας ήταν αυτονόητο ότι κάποια στιγμή θα σκάσει. Και έσκασε. Ειρηνικά και Αυθόρμητα.

Δεν είναι η πρώτη φορά, που ο κόσμος ένιωσε ότι γίνεται μέρος της Αλλαγής. Άλλωστε, η ιστορία βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων (Μάης του 68, Πολυτεχνείο κ.α.). Στην παρούσα συγκυρία όμως, η ιδιαιτερότητα της λαϊκής αγανάκτησης έγινε χωρίς την παρουσία κάποιας ηγετικής ή έστω συντονιστικής ομάδας. Η πορεία από τον καναπέ στο Σύνταγμα έγινε από τον καθένα ξεχωριστά –όχι συντεταγμένα-, από τον κανέναν των δημοσκοπήσεων, από την πλέμπα, όπως συνηθίζει να θεωρεί τον λαό η πλειοψηφία των πολιτικών.

Για πρώτη φορά από το 74’, κανείς δεν ήταν υπέρ του ενός ή του άλλου προσώπου, της μιας ή της άλλης παράταξης. Ήταν όλοι εναντίον του συστήματος, του πολιτικού κατεστημένου, που έφερε την κοινωνία σε αυτό το αδιέξοδο. Οι Αγανακτισμένοι είναι όλοι εμείς, οι οποίοι -άλλος σε μικρότερο και άλλος σε μεγαλύτερο βαθμό- νιώθουμε την (κατά)πίεση των επαχθών μέτρων, που επιτάσσει η τρόικα και πού εμφανίζονται ως μονόδρομος (ΤΙΝΑ-There Is No Alternative) από τα χείλη υψηλόβαθμων κρατικών στελεχών και κυρίως πρωτοκλασάτων δημοσιογράφων των 9.

(2) Ωστόσο, παρατηρώντας πιο ψύχραιμα την αυθόρμητη αυτή κίνηση των πολιτών με τα –άκρως εφευρετικά- συνθήματα και τις ανοιχτές παλάμες να δείχνουν το ναό της Δημοκρατίας θεωρώ ότι υφίστανται δύο στοιχεία, τα οποία ελλοχεύουν κινδύνους για την ύπαρξη και τη σημασία αυτού του κινήματος: το πρώτο αφορά την καπέλωση αυτού του κινήματος και το δεύτερο την προέλευσή των συμμετεχόντων.

Η καπέλωση των Αγανακτισμένων επιχειρήθηκε να γίνει σε ανύποπτες στιγμές, ωστόσο ευτυχώς περιφρουρήθηκε. Η Αριστερά διαδραμάτισε μάλλον έναν δυσάρεστο ρόλο για την ίδια. Πολυδιασπασμένη, αντί να βγει πρωτοπόρος ενός τέτοιου κινήματος, αντί να πιάσει την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει στις εξελίξεις και να εκφράσει ένα διαφορετικό μοντέλο διακυβέρνησης και μία διαφορετική οικονομική πρόταση, επεχείρησε να πείσει τους πολίτες της χώρας ότι η πλειοψηφία των Αγανακτισμένων είναι αριστεροί και ότι η επανάσταση εναντίον της πλουτοκρατίας και του κεφαλαίου είναι προ των πυλών.

Η Δεξιά αναθάρρησε πιστεύοντας ότι το ΟΧΙ των Αγανακτισμένων στο Μνημόνιο θα βρει διέξοδο στις εκλογές μέσω της ψήφου του έλληνα πολίτη στο κόμμα της Συγγρού. Ακόμα και ο ΛΑ.Ο.Σ., αν και ψήφισε υπέρ και βοήθησε τα μέγιστα το ΠΑ.ΣΟ.Κ. στην προσπάθειά του να εφαρμόσει την απεχθή και αντισυνταγματική συμφωνία με το Δ.Ν.Τ. διέβλεψε τη δυναμική της πλατείας και διατρανεί πλέον την αντίθεσή του στην υιοθέτηση του Μνημονίου 2.

ΣΥΡΙΖΑ, ΔΗΜ.ΑΡ., ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ακόμα και Οικολόγοι συντάσσονται ξαφνικά με τα αγανακτισμένα τέκνα της Ελλάς «ξερογλείφονται» θεωρώντας τους τη μεγαλύτερη δεξαμενή ψήφων για τις επερχόμενες εκλογές.

Όμως, κάθε επιχείρηση καπέλωσης ενδέχεται να λειτουργήσει διασπαστικά. Όσο και αν περιφρουρείται ο ακομμάτιστος χαρακτήρας των καθημερινών συγκεντρώσεων, το σύστημα διαθέτει τα μέσα να προφυλαχθεί και θα το πράξει αργά ή γρήγορα. Μία σπίθα αρκεί να διαλύσει όσα χτίζονται καθημερινά. Το ετερόκλητον του πλήθους απέναντι στην κομματική καπέλωση και στην κυβερνητική προπαγάνδα για τις αληθινές αιτίες του κινήματος είναι διασπαστικό στοιχείο. Η περιφρούρησή του είναι στοίχημα της ίδιας της ύπαρξής του.

Το δεύτερο στοιχείο είναι η προέλευση των Αγανακτισμένων. Όσοι μαζεύονται στις πλατείες δεν έχουν ούτε κοινές αντιλήψεις, ούτε κοινά οράματα. Η διαφορετικότητά τους είναι η δύναμή τους, αλλά και η αχίλλειος πτέρνα τους. Εναντιώνονται για πρώτη φορά απέναντι στα αντιλαϊκά μέτρα, που επιβάλλει η τρόικα και κατ’ επέκταση η κυβέρνηση, αλλά όταν παρουσιαστεί το διακύβευμα των πολιτικών αποφάσεων, καθένας θα πάρει τον δρόμο του, ανάλογα με το προσωπικό του συμφέρον όπως έχει συνηθίσει τόσο καιρό. Τα αποκλίνοντα χαρακτηριστικά τους ενέχουν διαλυτικά στοιχεία, τα οποία είναι εύκολο να ενεργοποιηθούν ανά πάσα στιγμή.

Μέχρι στιγμής, οι αποφάσεις για τη συνέχιση των κινητοποιήσεων λαμβάνονται σε υπαίθριες λαϊκές συνελεύσεις. Όταν, όμως, τα διλήμματα τεθούν –φτιαχτά (τεχνηέντως) ή ακόμα και λογικά- σχετικά με το μέλλον της ίδιας της κοινωνίας, η άμεση δημοκρατία θα βρεθεί σε αδιέξοδο, αφού εκ των πραγμάτων θα αναγκαστεί να εκφράσει την πλειοψηφία αδιαφορώντας για τη γνώμη της μειοψηφίας, το πλέον συστατικό στοιχείο ενός σύγχρονου κράτους δικαίου.

(3) Κατά την προσωπική μου άποψη, η πολυσυλλεκτικότητα των Αγανακτισμένων δεν μπορεί να έχει κανένα μέλλον. Η ύπαρξη τους αρχίζει και τελειώνει στο Σύνταγμα. Το αληθινό στοίχημα θα είναι από το Σύνταγμα να περάσουν και να εισέλθουν απέναντι, στη Βουλή. Πώς θα γίνει αυτό? Μόνο δύο τρόποι υπάρχουν, ο ένας έμμεσος και ο άλλος πιο άμεσος και ρηξικέλευθος.

Ο έμμεσος σχετίζεται με την αλλαγή στάσης των πολιτικών απέναντι τους. Οι 300 οφείλουν να ακούσουν και να αφουγκραστούν όχι μόνο το κίνημα της Πλατείας, αλλά και της κοινωνίας, προκειμένου να αλλάξουν οι ίδιοι και κυρίως οι πολιτικές τους. Άλλωστε, οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να φοβούνται τον λαό, πρέπει να συντάσσονται με το λαϊκό αίσθημα. Μέσα από τον διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων είναι δυνατόν να συνταχθούν προτάσεις εξόδου της κοινωνίας από την κρίση. Τα κανάλια πληροφόρησης υπάρχουν. Η δύναμη του διαδικτύου ήταν αυτή που μάζεψε τον κόσμο στις πλατείες. Η ίδια δύναμη πρέπει να «επικοινωνήσει» τις ανησυχίες του λαού προς όλες τις πολιτικές δυνάμεις. Αυτή η επικοινωνία οφείλει όμως να είναι αμφίδρομη. Δίχως επιταγές από μεγαλοκαναλάρχες –επιχειρηματίες και κομματικές κατευθύνσεις. Η τηλεόραση και το διαδίκτυο πρέπει να μετατραπούν από οχήματα – «πάρα»- πληροφόρησης σε μέσα ειλικρινούς διαλόγου και συνεννόησης.

Σε αυτό το πλαίσιο, μία μορφή άμεσης- συμμετοχικής σε πρώτο βαθμό- δημοκρατίας είναι δυνατή και κυρίως χρήσιμη. Αυτή η όσμωση των διαφορετικών απόψεων για ένα νέο modus vivendi της νεοελληνικής κοινωνίας όσον αφορά την σχέση της απέναντι στους πολιτικούς της αντιπροσώπους θα αποτελέσει το θεμέλιο της θωράκισης των θεσμών της ελληνικής κοινωνίας επαναφέροντας μεσοπρόθεσμα την ουσία της δημοκρατίας και προσφέροντας βραχυπρόθεσμα την αναγκαία συναίνεση για έξοδο από την κρίση.

Ο άμεσος τρόπος είναι μέσα από το κίνημα αυτό να προβληθούν πρόσωπα ικανά, τα οποία θα εκπροσωπήσουν την πλειοψηφία όχι μόνο του κόσμου, που βρέθηκε στις πλατείες, αλλά και των Αγανακτισμένων, όπου και αν αυτοί βρίσκονται. Είναι ο δύσκολος δρόμος. Όμως, η «νεο-πολίτευση», που έρχεται ορμητικά, αναζητάει συμμαχίες και προσωπικότητες, οι οποίες θα ξεπηδήσουν από τα σπλάχνα της κοινωνίας και οι οποίες θα πρέπει να εργαστούν με την κοινωνία για το δημόσιο συμφέρον. Με σύνεση και αποφασιστικότητα, με ψυχραιμία και ειλικρίνεια, με σχέδιο και προοπτική για τον τόπο.

Υπάρχουν παραδείγματα, όπου κινήματα μετεξελίχθηκαν σε κόμματα. Το γερμανικό οικολογικό κόμμα διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στη γερμανική πολιτική σκηνή με αποκορύφωμα τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση συνασπισμού με του Σοσιαλδημοκράτες του Gerhard Shredder. Το πράσινο κόμμα του Καναδά είχε ανάλογη πορεία. Και εάν η μετεξέλιξη αυτών των κινημάτων σε σύγχρονα οργανωμένα κόμματα αφορούσε κυρίως οικολογικές ανησυχίες - χωρίς να αποκομίζουν συχνά μία σημαντική πλειοψηφία του εκλογικού σώματος- ωστόσο η δημιουργία τους και μόνο φανέρωσε ότι δεν αποτέλεσαν πυροτεχνήματα. Είχαν λόγο ύπαρξης στα πολιτικά δρώμενα.

Στην παρούσα συγκυρία, το κίνημα των Αγανακτισμένων κηρύττει εκ των πραγμάτων πολλά περισσότερα από μία οικολογική άποψη ή μία εναλλακτική πολιτική συμπεριφορά. Εκφράζει αγωνίες και αιτήματα βαθιά πολιτικά, τα οποία αν μετουσιωθούν σε εναλλακτική πολιτική πρόταση ενδέχεται να οδηγήσουν στη δημιουργία ενός κόμματος. Τα χαρακτηριστικά του δεν μπορούν να φανούν από τώρα. Οι ηγέτες του ακόμα εκκολάπτονται. Το εάν και το πώς θα απαντηθούν εν ευθέτω χρόνο.

Άλλωστε, η επερχόμενη γενιά είναι αυτή, που θα αλλάξει την καθεστηκυία τάξη. Η προηγούμενη γενιά, αυτή του Πολυτεχνείου απέτυχε παταγωδώς. Τα όνειρά της εξελίχθηκαν σε εφιάλτη για τον έλληνα πολίτη μέσα σε μόλις τρεις δεκαετίες. Όχι γιατί οι προθέσεις της δεν ήταν αγαθές. Ίσως και να ήταν, αν και πολλοί αμφιβάλουν. Αλλά κυρίως γιατί τα σύγχρονα χαρακτηριστικά, που διέπουν τους πολιτικούς, τα κόμματα και κυρίως τους πολίτες και που έχουν οδηγήσει σε αυτό το τέλμα την χώρα είναι όσα προικοδότησε αυτή η γενιά. Η διαφθορά, ο ωχαδερφισμός και η αναξιοκρατία. Αυτά αποτέλεσαν τη βάση για τη λειτουργία της κοινωνίας μας. Τρεις δεκαετίες αργότερα η κατάρρευση-μολονότι άργησε- ήρθε. Εκκωφαντικά.

Πιστεύω ότι ο καιρός της αλλαγής φτάνει και αν δεν είμαστε προετοιμασμένοι, τότε οι εξελίξεις θα μας ξεπεράσουν. Τώρα είναι η ευκαιρία, όχι μόνο να αγανακτήσουμε, να βγούμε στις πλατείες και να δηλώσουμε παρών. Τώρα είναι η ευκαιρία να κοιταχτούμε στον καθρέφτη, να κάνουμε την αυτοκριτική μας και μαζί να αλλάξουμε την ίδια μας την Ιστορία. Όχι με μούντζες και πανό, αλλά στην καθημερινότητά και τη συμπεριφορά μας απέναντι στον διπλανό μας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο, θα βρούμε σιγά σιγά και τους ταγούς μας, αυτούς που θα μας οδηγήσουν στη νέα εποχή. Είτε μέσα από τη μετάλλαξη των ήδη υπαρχόντων κομμάτων, είτε με τη δημιουργία νέων. Πάντα όμως με θεμέλιο την λαϊκή κυριαρχία (άρθ.1, παρ.2 του Συντάγματος) και την ενδυνάμωση της αληθινής Δημοκρατίας.

HVASS