Μήνυμα Μητροπολίτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Δαμασκηνού

Ὁ ὀρθόδοξος χριστιανικὸς Ναὸς στεγάζει τὸ μεγαλύτερο δῶρο τοῦ Θεοῦ στοὺς ἀνθρώπους: Τὴν Θεία Λειτουργία

Του Μητροπολίτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Δαμασκηνού

Μεγάλο ἀγῶνα ἔκανε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, προκειμένου νὰ ἀπαλλάξει, πρῶτα τοὺς συμπατριῶτες του Ἰσραηλῖτες καὶ κατόπιν τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ἀπὸ τὶς ἀτέλειες καὶ τὸ ψέμα ὅλων τῶν θρησκειῶν ποὺ προηγήθηκαν τοῦ Χριστοῦ. Ἡ σημερινὴ Ἀποστολικὴ περικοπὴ ξεκινᾷ μὲ μιὰ φράση, ἡ ὁποία ἀνατρέπει αὐτὰ ποὺ πίστευαν οἱ ἄνθρωποι γιὰ τοὺς ναούς τους πρὶν τὸν Χριστιανισμό, ἀλλὰ καὶ ἀποτελεῖ γιὰ τὸν κάθε Χριστιανὸ ἀπόδοση τιμῆς καὶ μεγαλείου. Τί γράφει λοιπὸν στὴ δεύτερη Ἐπιστολή του πρὸς τοὺς Κορινθίους ποὺ ἀκούσαμε σήμερα; «Ἐσεῖς εἶστε ὁ ναὸς τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ» (Β΄ Κορ. 6:16).

Ἀντιλαμβανόμαστε ἄραγε, πόση τιμὴ ἀλλὰ καὶ πόση εὐθύνη περιέχει ἡ φράση αὐτή; Ὁ ἴδιος ὁ Θεός μᾶς ἀξιώνει νὰ μεταβληθοῦμε σὲ δικό του κατοικητήριο καὶ μᾶς ἐξομοιώνει μὲ τὴν ἴδια τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ὅταν ἀξιώθηκε νὰ φιλοξενήσει στὰ σπλάχνα της τὸν αἰώνιο καὶ ἄπειρο Θεό.

Ὁ Κύριος, ὅσο ζοῦσε ἐδῶ στὴν γῆ, μιλοῦσε μὲ ἰδιαίτερο σεβασμὸ γιὰ τὸν ναὸ τοῦ Σολομῶντα καὶ τὸν χαρακτήριζε «οἶκο τοῦ ἐπουράνιου Πατέρα». Μὲ τὸν τρόπο ὅμως ποὺ ἐξελίχθηκαν τὰ πράγματα, ὁ ναὸς στὴν Ἱερουσαλὴμ συνδέθηκε μὲ μία ἀπὸ τὶς βασικότερες κατηγορίες ἐναντίον Του, καθὼς μάρτυρες κατέθεσαν στὴν δίκη Του πὼς τὸν ἄκουσαν νὰ λέει ὅτι θὰ γκρεμίσει τὸν ναὸ καὶ σὲ τρεῖς μέρες θὰ τὸν ξαναχτίσει (Μτθ. 16:61). Καὶ βέβαια, ὁ Κύριος δὲν μιλοῦσε γιὰ τὸ κτίριο τοῦ Ναοῦ, ἀλλὰ γιὰ τὸ ἴδιο Του τὸ Σῶμα. Αὐτό, ὅμως σκανδάλισε τοῦ Ἰσραηλῖτες, καθὼς ὁ ναὸς ἀποτελεῖ γι΄ αὐτοὺς τὸ μοναδικὸ ἐπίγειο κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ. Τὸ ἴδιο ἐξοργίστηκαν, ὅταν ἄκουσαν ἀργότερα τὸν πρωτομάρτυρα Στέφανο νὰ λέει, λίγο πρὶν τὸ μαρτύριό του: «Ὁ Ὕψιστος δὲν κατοικεῖ σὲ χειροποίητους ναοὺς» (Πρ. 7:48).

Τὰ λόγια αὐτὰ εἶναι βέβαιο πὼς τὰ ἄκουσε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος καθώς, ὅπως εἶναι γνωστό, ὑπῆρξε αὐτόπτης μάρτυρας τῆς ἀπολογίας ἀλλὰ καὶ τοῦ λιθοβολισμοῦ τοῦ Στεφάνου. Tότε, ὡς φανατικὸς Ἰσραηλίτης, ἀγανάκτησε. Ὅταν ὅμως ἦρθε φωτισμὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, χρησιμοποίησε τὶς ἴδιες λέξεις μιλῶντας στοὺς Ἀθηναίους: «Ὁ Θεός, τοὺς εἶπε, δὲν κατοικεῖ σὲ ναοὺς ποὺ ἔκτισαν ἄνθρωποι» (Πρ, 17:24).

Ὅπως ἀντιλαμβανόμαστε λοιπόν, κατὰ τὴν διδασκαλία τοῦ Παύλου ἀλλὰ καὶ τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ κατοικία τοῦ Θεοῦ εἶναι πρῶτα ἴδιος ὁ Χριστιανός, στού ὁποίου τὴν καρδιὰ ἐγκαθίσταται ὁ σπόρος τῆς Θείας Χάριτος κατὰ τὴν ὥρα τοῦ βαπτίσματός του, ὅπως διδάσκει μεταξὺ ἄλλων καὶ ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σῦρος. Στὴν φράση αὐτὴ κρύβεται ἡ μεγάλη «ἐπανάσταση», ἡ μεγάλη ἀνατροπὴ ποὺ ἐπέφερε στὴν θρησκευτικότητα τῶν ἀνθρώπων ὁ μεγάλος Ἅγιος καὶ Ἀπόστολος.

Κάθε Ἱερὸς Ναὸς λοιπόν, ὅπως αὐτὸς στὸν ὁποῖο σήμερα βρισκόμαστε, ἀποτελεῖ ἀπεικόνιση καὶ σύμβολο ὁλόκληρης τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλοι ἐμεῖς, ὡς λαὸς τοῦ Θεοῦ, ἀποτελοῦμε κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ καὶ ζωντανὴ μαρτυρία τῆς παρουσίας Του στὴν γῆ.

Ὡς πρῶτοι χριστιανικοὶ Ναοί, χρησιμοποιήθηκαν κτίρια ποὺ ἔμοιαζαν μὲ ναοὺς τῶν εἰδωλολατρῶν καὶ τῆς ἰουδαϊκῆς συναγωγῆς. Γρήγορα ὅμως, ὁ τροῦλος μὲ τὸν Παντοκράτορα ποὺ τοποθετήθηκε στὴν ὀροφή, ἔδωσε τὴν εἰκόνα ἑνὸς ἀνοικτοῦ οὐρανοῦ καὶ ἔγινε τὸ σύμβολο τῆς ἀναγεννήσεως τοῦ κόσμου, ποὺ πραγματοποιήθηκε μὲ τὴν ἔλευση τοῦ Κυρίου μας. Μιὰ ἔλευση ποὺ νίκησε τὸν θάνατο, ὅπως ἐπιβεβαιώνουν οἱ μορφὲς τῶν Ἁγίων ποὺ βρίσκονται μέσα στὸν Ναό, ὄχι ὡς ἁπλῆ ἀνάμνηση τῆς ζωῆς τους ἀλλὰ ὡς ζωντανὴ παρουσία ποὺ τοὺς κάνει νὰ συμμετέχουν μαζί μας στὴν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας.

Ὅ,τι βρίσκεται μέσα στὸν Ἱερὸ Ναὸ διδάσκει καὶ συμβολίζει. Τὸ Ἅγιο Βῆμα, μὲ τὴν Ἁγία Τράπεζα στὸ κέντρο γιὰ τὴν τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ἀποτελεῖ τύπο καὶ σύμβολο τοῦ τάφου τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεώς Του. Ἀριστερά, στὸ Ἱερό, βρίσκεται μιὰ ἐσοχὴ ποὺ ὀνομάζεται «πρόθεση», ὅπου πραγματοποιεῖται ἡ προπαρασκευὴ τῶν Τιμίων Δώρων καὶ ἀποτελεῖ τύπο τοῦ Γολγοθᾶ καί, κατὰ ἄλλη ἑρμηνεία, τοῦ σπηλαίου τῆς Βηθλεέμ. Δεξιά, βρίσκεται τὸ σκευοφυλάκιο ἢ διακονικὸ γιὰ τὴν φύλαξη τῶν σκευῶν τῆς λατρείας.

Τὸ Ἱερὸ χωρίζεται ἀπὸ τὸν κυρίως Ναὸ μὲ ψηλὸ εἰκονοστάσιο, τὸ τέμπλο. Διαθέτει τρεῖς πύλες, τὴν κεντρικὴ Ὡραία Πύλη, τὴν ὁποία χρησιμοποιοῦν μόνον οἱ ἱερεῖς, καὶ τὶς δύο πλάγιες γιὰ τὴν ἐπικοινωνία μεταξὺ Ἱεροῦ καὶ κυρίως ναοῦ.

Στὸ δυτικὸ μέρος τοῦ ναοῦ, ἀπέναντι δηλαδὴ ἀπὸ τὸ Ἱερό, βρίσκεται ὁ νάρθηκας, ἕνας χῶρος εἰσαγωγικὸς στὸν ναό, προοριζόμενος, παλαιότερα, γιὰ τὴν τάξη τῶν Κατηχουμένων. Ἐπικοινωνεῖ μὲ τὸν κυρίως Ναὸ μέσῳ μιᾶς κεντρικῆς πύλης, τῆς λεγόμενης «βασιλικῆς πύλης», καί, σὲ πολλοὺς Ναούς, καὶ μέσῳ δύο πλάγιων θυρῶν, δεξιὰ καὶ ἀριστερά.

Μέσα στὸν κυρίως Ναό, ἀριστερά, καθὼς κοιτοῦμε τὸ Ἱερό, τοποθετεῖται ὁ Ἄμβωνας, ἕνα ὑπερυψωμένο βῆμα, τὸ ὁποῖον προορίζεται γιὰ τὴν ἀπαγγελία τῶν ἀναγνωσμάτων καὶ τὸ κήρυγμα. Στὸ ἀντίστοιχο δεξιὸ σημεῖο τοῦ Ναοῦ, τοποθετεῖται ὁ Ἀρχιερατικὸς Θρόνος, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ θέση τοῦ Ἐπισκόπου, ὅταν παρίσταται, ἢ τοῦ Ἡγουμένου στὶς Ἱερὲς Μονές. Ὁ Ἐπίσκοπος μάλιστα, χοροστατεῖ, δηλαδὴ κατευθύνει τὸν δεξιὸ χορὸ τῶν ψαλτῶν, ὁ ὁποῖος βρίσκεται δίπλα του, ἐνῷ στὴν ἀντίστοιχη θέση, ἀκριβῶς ἀπέναντι, βρίσκεται ὁ ἀριστερὸς χορός.

Ὁ ὀρθόδοξος χριστιανικὸς Ναὸς στεγάζει τὸ μεγαλύτερο Μυστήριο καὶ τὸ μεγαλύτερο δῶρο τοῦ Θεοῦ στοὺς ἀνθρώπους: Τὴν Θεία Λειτουργία. Ἀκόμη καὶ τὸ πιὸ ταπεινὸ παρεκκλήσι, ἀποτελεῖ ὁρατὴ ὁδὸ πρὸς τὰ ἐπουράνια. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ὁ σεβασμὸς πρὸς τὸν Ναὸ καὶ πρὸς ὅσα τελοῦνται μέσα σὲ αὐτὸν πρέπει νὰ εἶναι βαθύτατος καὶ συνειδητός. Δὲν ὑπάρχει ἄλλος χῶρος ἐπὶ γῆς ποὺ νὰ μᾶς προετοιμάζει καλύτερα γιὰ τὸ ἐπουράνιο Θυσιαστήριο, τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ τὸν τελικὸ προορισμό μας. Ἐκεῖ, ἂς λαχταρᾶ διαρκῶς ἡ καρδιά μας νὰ παρευρεθεῖ καὶ πρὸς αὐτὸ ἂς κατευθύνονται ὅλοι ὁ δρόμοι τῆς ζωῆς μας.